Alergia pokarmowa u niemowląt: fakty, objawy i pomoc

Alergia pokarmowa u niemowląt to temat, który zasługuje na szczególną uwagę ze względu na rosnące ryzyko wystąpienia alergii wśród najmłodszych. Czym zatem charakteryzuje się alergia pokarmowa u niemowląt? Jakie są najczęstsze objawy alergii oraz jak można pomóc maluchowi w przypadku tego rodzaju reakcji? W niniejszym artykule przyjrzymy się właśnie tym kwestiom.

Czym jest alergia pokarmowa?

Alergia to nadmierna odpowiedź układu odpornościowego organizmu na substancje, w przypadku alergii pokarmowej – alergeny występujące w pożywieniu, które normalnie są nieszkodliwe dla większości ludzi. Mówiąc o alergenach, mowa tu np. o białku obecnym w pokarmie, z czego najczęstszym czynnikiem, który powoduje alergie pokarmowe u niemowląt, jest alergia na białko mleka krowiego. Mleko krowie składa się z kilkunastu różnych rodzajów białek, przy czym potencjalnie najbardziej uczulającym składnikiem jest kazeina. Stąd też odradzane jest podawanie mleka krowiego maluchom poniżej pierwszego roku życia. U ok. 80% niemowląt z alergią na mleko krowie uczulenie ustępuje samoistnie do ok. 4.-5. roku życia wraz z dojrzewaniem układu pokarmowego i immunologicznego. Poza mlekiem krowim, wśród potencjalnie alergennych substancji najczęściej wymieniane są: białko jaja kurzego, orzechy, ryby i skorupiaki, cytrusy, pszenica oraz soja.

U niemowląt reakcja alergiczna może prowadzić do rozmaitych objawów, lecz przede wszystkim dotyczą one zmian skórnych. Coraz częstsze występowanie alergii pokarmowych u niemowląt obserwowane jest we współczesnym społeczeństwie na całym świecie. Obecnie szacuje się, że problemem tym dotknięte jest między 4-8% niemowląt. Wpływ na rozwój alergii mają przede wszystkim zarówno czynniki środowiskowe, jak i predyspozycje genetyczne. Ryzyko rozwinięcia alergii znacząco wzrasta, gdy jedno z rodziców lub rodzeństwo miało lub ma zdiagnozowaną alergię – nawet do 20-40% bądź wręcz do 60%, gdy oboje rodzice są dotknięci alergią.

Reakcja alergiczna pojawia się na skutek tego, w jaki sposób działa układ odpornościowy niemowlęcia. W przypadku alergii pokarmowej, układ odpornościowy błędnie identyfikuje pewne składniki pokarmowe jako zagrożenie dla organizmu, co prowadzi do uruchomienia reakcji alergicznej. Reakcja ta może wystąpić zarówno natychmiast po spożyciu alergenu, jak i po kilku godzinach od posiłku.

Objawy alergii pokarmowej u niemowląt

Kluczowe jest zrozumienie, z jakimi objawami alergii pokarmowej możemy mieć do czynienia w przypadku niemowląt. To często niełatwe zadanie, ponieważ pierwsze objawy alergii mogą być różnorodne i mało charakterystyczne, a przez to bywają mylone z objawami, które pojawiają się przy innych dolegliwościach. Objawy mogą obejmować zmiany skórne, problemy z układem oddechowym czy też układem pokarmowym. Najczęstszy symptom alergii pokarmowej u niemowląt to przede wszystkim zmiany skórne. Objawy skórne obejmują między innymi: egzemę, zaczerwienienia, wysypki czy świąd, a nawet atopowe zapalenie skóry (AZS). W przypadku AZS u dziecka mogą występować na skórze zaczerwienione, swędzące plamy, a także krostki i oznaki łuszczenia. Niektóre niemowlęta mogą także doświadczać dolegliwości ze strony układu oddechowego, takich jak katar sienny, kichanie, kaszel, świszczący oddech oraz duszności (skurcz oskrzeli). Ponadto bardzo powszechne są również objawy ze strony układu pokarmowego. Niepokojące są takie objawy jak na przykład: biegunka, obfite ulewania, wymioty, wzdęcia i bóle brzucha, nagminne kolki, luźne stolce, w tym takie z możliwą domieszką krwi lub śluzu, czy obniżenie apetytu.

Diagnostyka alergii pokarmowej u niemowląt

W przypadku podejrzenia alergii pokarmowej u niemowlęcia, niezbędne są konsultacje z lekarzem. Lekarz może zalecić wykonanie testów alergicznych, które pomogą zidentyfikować konkretny alergen. Testy alergiczne mogą obejmować testy skórne, testy krwi czy prowokacyjne testy pokarmowe pod kontrolą specjalisty. Niestety nie zawsze badania krwi zalecona przez lekarza są w stanie skutecznie potwierdzić obecność alergii. Właśnie też dlatego każdy rodzic powinien uważnie przyglądać się swojemu dziecku, przede wszystkim w pierwszych stadiach rozwoju, tak aby być gotowym na szczegółowy wywiad lekarski, tak bardzo pomocny przy tym, aby rozpoznać alergię pokarmową u niemowlaka.

Jak pomóc niemowlęciu z alergią pokarmową?

W przypadku niemowlęcia z alergią na pokarmy, lekarz może zalecić odpowiednie środki zaradcze. Jednym z głównych elementów leczenia alergii pokarmowej jest dieta eliminacyjna. Dieta eliminacyjna polega na eliminacji potencjalnie uczulających składników z diety matki, jeśli niemowlę jest karmione piersią, lub z diety niemowlęcia, jeśli dziecko jest już na sztucznym mleku i diecie urozmaiconej o posiłki stałe. U niemowląt z ryzykiem wystąpienia alergii należy zwracać szczególną uwagę podczas wprowadzania nowych pokarmów do diety, czyli podczas rozszerzania diety. Zaleca się wprowadzanie potencjalnie uczulających pokarmów do diety dziecka stopniowo i pod kontrolą lekarza, aby monitorować reakcje organizmu. Ponadto kluczowe dla skutecznego zarządzania alergią pokarmową są regularne kontrole lekarskie i prowadzenie dzienniczka. Warto się przygotować do konsultacji z lekarzem alergologiem i przemyśleć, po jakich pokarmach oraz po jakim odstępie czasowym od spożycia pojawia się u malucha reakcja alergiczna.

Mleko modyfikowane vs. karmienie piersią

Decyzja dotycząca rodzaju żywienia niemowlęcia może wpływać na ryzyko wystąpienia alergii. U niemowląt karmionych piersią może występować mniejsze ryzyko rozwoju uczulenia, dzięki przekazywaniu naturalnych przeciwciał i substancji immunomodulujących przez mleko matki. Karmienie piersią nie zawsze jest możliwe. W takim przypadku ważne by skonsultować się z lekarzem i wybrać odpowiednie preparaty zastępcze. Właściwy wybór mleka modyfikowanego umożliwi dziecku zdrowy rozwój. U dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym często zaleca się dodatkowe stosowanie probiotyków i prebiotyków. I choć prebiotyki można znaleźć w mieszankach mleka modyfikowanego, ten sposób żywienia niemowląt nie stymuluje w ten sam sposób rozwoju mikrobioty, co karmienie piersią.

Gdy alergia pokarmowa jest trudno do zaadresowania przez opisane wyżej metody, istnieje dodatkowa możliwość zbadania mikrobiomu dziecka. Badania wykonuje się z kału. Próbkę pobiera się w domu i wysyła do laboratorium. Dodatkowo u dzieci powyżej trzeciego roku życia można zastosować personalizowany plan probiotyczny, który dopasowany jest do wyników jego mikrobiomu. U dzieci poniżej 3 roku życia można poprzestać na samej analizie.

Nietolerancja pokarmowa a alergia

Warto zaznaczyć różnicę między nietolerancją pokarmową a alergią. Nietolerancja pokarmowa wynika z zaburzeń trawienia i nie związana jest z układem immunologicznym. W przeciwieństwie do alergii, nietolerancja pokarmowa nie prowokuje reakcji immunologicznej, a jej objawy są bardziej związane z przewodem pokarmowym niż skórą czy układem oddechowym.

Bibliografia:

• Scott H Sicherer i inni, Food Allergy from Infancy Through Adulthood, J Allergy Clin Immunol Pract. 2020 Jun;8(6):1854-1864. doi: 10.1016/j.jaip.2020.02.010.
• Valentina Ferraro i inni, Timing of Food Introduction and the Risk of Food Allergy, Nutrients. 2019 May 21;11(5):1131. doi: 10.3390/nu11051131.
• Olga Domínguez i inni, Relationship Between Atopic Dermatitis and Food Allergy, Curr Pediatr Rev. 2020;16(2):115-122. doi: 10.2174/1573396315666191111122436.
• Kirsi M Järvinen i inni, Immunomodulatory effects of breast milk on food allergy, Ann Allergy Asthma Immunol. 2019 Aug;123(2):133-143.
• Brit Trogen i inni, Early Introduction of Allergenic Foods and the Prevention of Food Allergy, Nutrients. 2022 Jun 21;14(13):2565. doi: 10.3390/nu14132565.
• Nicole A LaHood i inni, Food Allergy Testing, Clin Lab Med. 2019 Dec;39(4):625-642. doi: 10.1016/j.cll.2019.07.009. Epub 2019 Oct 3.