Objawy SIBO – jak rozpoznać zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego?

SIBO to coraz częściej diagnozowana przypadłość. Jelito cienkie, jako kluczowa część naszego układu pokarmowego, odgrywa istotną rolę w trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych. Co zatem zrozumiałe, zaburzenia w jego funkcjonowaniu mogą prowadzić do różnego rodzaju problemów zdrowotnych, do których zalicza się zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). Poniższy artykuł ma na celu przybliżyć ci, czym jest SIBO, jakie są jego objawy i leczenie, a także ułatwić ci jego rozpoznanie.

Czym jest SIBO?

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO – od angielskiego Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to przypadłość jelitowa, w której dochodzi do nadmiernego wzrostu liczby bakterii w jelicie cienkim. I to nie byle jakich bakterii, ale takich, które zazwyczaj możemy znaleźć w okrężnicy (część jelita grubego), gdzie pełnią ważną rolę w trawieniu i przyswajaniu składników odżywczych. W porównaniu do jelita grubego, jelito cienkie zazwyczaj kolonizuje stosunkowo uboga flora bakteryjna. Dlatego też gdy dojdzie do nadmiernego rozrostu bakterii w jelicie cienkim, może to zakłócić normalne funkcjonowanie układu pokarmowego oraz powodować szereg problemów zdrowotnych. Częstość występowania SIBO w ogólnej populacji jest trudna do określenia; szacunki wahają się między 2,5 a nawet 22% społeczeństwa.

IMO (Intestinal Methane Overgrowth), podobnie jak SIBO, to zaburzenie, w którym ma miejsce nadmierne namnażanie się drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym. I tak jeśli chodzi o SIBO, są to bakterie, tak w przypadku IMO, mówimy o przeroście metanogenów (archeonów). I choć SIBO i IMO to dwie odrębne jednostki chorobowe, to bardzo często potrafią współwystępować, a ich objawy i diagnostyka przebiegają w podobny sposób.

Trzecim rodzajem jest SIFO (Small Intestinal Fungal Overgrowth), czyli przypadłość, w której w jelicie cienkim dochodzi do przerostu grzybów. Objawami nie różni się ono od SIBO czy IMO.

Objawy SIBO

Rozpoznanie SIBO może być trudne, ponieważ wiele jego objawów jest podobnych do innych schorzeń układu pokarmowego. Co więcej, obecnie nie ma metody diagnostycznej, która umożliwiłaby łatwą weryfikację diagnozy. Testy oddechowe często dają wyniki fałszywie dodatnie, lub fałszywie ujemne, dodatkowo są wymagające dla pacjenta, ponieważ wymagają bardzo dobrego przygotowania.

Niemniej jednak, istnieje szereg charakterystycznych symptomów, które warto znać. SIBO kojarzone jest przede wszystkim z objawami ze strony przewodu pokarmowego i faktycznie są one przeważające, jednak nie jest to pełen obraz zaburzenia. Objawami mogącymi wskazywać na SIBO są:

• Bóle brzucha: Osoby cierpiące na SIBO często skarżą się na przewlekle występujące bóle brzucha, szczególnie w okolicy pępka, zwłaszcza po spożyciu posiłków. Ból ten może być tępy, kolkowy lub odczuwany jako pulsujący.
• Wzdęcia: Nadmierny rozrost bakterii w jelicie może prowadzić do nadmiernej produkcji gazów w wyniku trawienia, co z kolei prowadzi do wzdęć i dyskomfortu. Często w jelicie cienkim przerastają bakterie, które produkują gazy, co dodatkowo potęguje te dolegliwości.
• Biegunki i zaparcia: SIBO może wpływać na regularność wypróżnień, prowadząc do biegunek i zaparć lub ich naprzemiennego występowania. Może pojawiać się również uczucie niepełnego wypróżnienia po każdej wizycie w toalecie.
• Inne objawy ze strony układu pokarmowego: Wymioty, zgaga i uczucie pełności po posiłku to pozostałe z objawów, które mogą pojawić się u pacjentów z SIBO. Po spożyciu niektórych rodzajów pokarmów, zwłaszcza tłuszczy czy białek, może być odczuwalny dyskomfort.
• Niedobory witamin i minerałów: Ze względu na zaburzenia wchłaniania, osoby z SIBO mogą doświadczać niedoborów składników odżywczych, takich jak witaminy i składniki mineralne. Deficyty związane z SIBO dotyczą zwłaszcza niedoboru witaminy B12, a także witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E), co może objawiać się anemią, zmęczeniem, utratą wagi i ogólnym osłabieniem organizmu.
• Objawy skórne: Mimo że SIBO zazwyczaj prowadzi do różnych problemów związanych z układem pokarmowym, niektórzy ludzie mogą również doświadczać w wyniku tego zaburzenia zmian skórnych. Badania wskazują na powiązania między stanem jelit, a konkretnie SIBO, a trądzikiem pospolitym, trądzikiem różowatym i atopowym zapaleniem skóry.

Dodatkowo, warto zaznaczyć, iż w zaawansowanym stadium SIBO, w przypadku braku leczenia, istnieje możliwość pojawienia się problemów neurologicznych, takich jak zaburzenia myślenia, trudności w skupieniu uwagi, osłabienie funkcji wykonawczych czy uczucie mgły mózgowej.

Przyczyny SIBO

Zanim omówimy przyczyny powstania SIBO zatrzymajmy się jeszcze na chwilę przy samym jelicie cienkim. W porównaniu do jelita grubego, które jest głównym rezerwuarem mikrobioty, w jelicie cienkim panują bardziej jałowe warunki. To między innymi dlatego, że treść pokarmowa powinna cały czas przesuwać się po jelicie, uniemożliwiając w ten sposób „przyczepianie” się bakterii do błony śluzowej jelita cienkiego. Dodatkowo treść pokarmowa, która trafia do jelita cienkiego, powinna być pozbawiona wielu drobnoustrojów, które powinien zniszczyć kwas żołądkowy. I tu często zaczyna się problem. Osoby z nadkwasotą, przyjmują leki, które obniżają wydzielanie soku żołądkowego, a to prowadzi do tego, że nie wszystkie drobnoustroje giną w żołądku. Taka treść trafia do jelita – jeżeli dodatkowo porcja jedzenia była spora, a my mało się ruszamy i mamy spowolnione ruchy jelit, to treść dużo dłużej zalega w jelicie i tworzy doskonałe warunki do przerostu bakteryjnego.

Istnieje wiele czynników odpowiadających za rozwój SIBO. Do najbardziej typowych zalicza się m.in.:

• Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego.
• Zaburzenia wydzielania kwasu żołądkowego i enzymów trawiennych.
• Stosowanie inhibitorów pompy protonowej.
• Deficyty odpornościowe.
• Anomalie anatomiczne przewodu pokarmowego.
• Zaburzenia trawienia i wchłaniania.
• Niezdrowy styl życia, w tym źle zbilansowana dieta, stres.

SIBO najczęściej kojarzy się z zespołem jelita drażliwego (IBS). Zaobserwowano jednak także korelację występowania SIBO u osób z innymi zaburzeniami i chorobami. Ma to miejsce m.in. w przypadku: neuropatii cukrzycowej, twardziny układowej, uchyłkowatości jelita czczego, przewlekłego zapalenia trzustki, choroby Leśniowskiego-Crohna, mukowiscydozy czy celiakii.

Diagnostyka SIBO

Rozpoznanie SIBO może być wyzwaniem, ponieważ objawy choroby tej często mylone są z innymi schorzeniami jelitowymi. Istnieją jednak metody diagnostyczne, które mogą pomóc zidentyfikować ten zespół. Istnieją różne metody diagnostyczne w kierunku SIBO, z których najczęściej stosowane to:

• Test na wodór wydychany: Test oddechowy w diagnostyce SIBO opiera się na pomiarze wodoru w wydychanym powietrzu. Pacjent pije roztwór zawierający laktozę lub glukozę, a następnie mierzy się ilość wydychanego wodoru. Nadmiar wodoru w wydychanym powietrzu może świadczyć o wystąpieniu SIBO.
• Test na metan: Podobny do testu na wodór, badanie na metan ocenia obecność tego gazu w wydychanym powietrzu. Wysoki poziom metanu również może sugerować przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego.
• Badanie kału: Analiza kału może pomóc w identyfikacji nieprawidłowości we florze bakteryjnej jelita cienkiego.
• Endoskopia: Inwazyjna, ale skuteczna metoda, w której do jelita cienkiego wprowadza się cienki wlew, umożliwiający bezpośrednie obejrzenie i pobranie próbek.
• Badania krwi: Testy krwi, takie jak oznaczenie poziomu witaminy B12 czy ferrytyny, mogą dostarczyć informacji na temat możliwych niedoborów wynikających z SIBO.

SIBO: jak przebiega leczenie i dieta

Omawiane schorzenie może znacząco wpływać na komfort życia i zdrowie pacjentów SIBO. Wczesne rozpoznanie jest kluczowe, aby można było podjąć odpowiednie kroki w leczeniu. Pamiętaj że diagnostyką i doborem odpowiedniego leczenia powinien zająć się wykwalifikowany personel medyczny. Objawy SIBO są różnorodne i mogą być mylone z innymi chorobami, dlatego ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w przypadku wystąpienia podejrzeń. Dziś dostępnych jest wiele strategii leczenia, do których należą:

• Antybiotykoterapia: Leczenie pierwszego wyboru, eliminuje nadmiernie namnażające się bakterie. W przypadku nawrotu objawów bądź niesatysfakcjonującej odpowiedzi na leczenie, konieczne może być powtórzenie kuracji z innym antybiotykiem. Tu jednak uwaga. Wielu pacjentów dobrze reaguje na antybiotyki, jednak problem po pewnym czasie powraca. Dzieje się tak szczególnie wtedy, gdy przyczyną rozrostu są np. clostridia, które są odporne na działanie antybiotyków. Clostridia na czas antybiotykoterapii przechodzą w formę przetrwalniczą, a gdy antybiotyk kończy działanie, mają one jeszcze bardziej ułatwione warunki do rozrostu.
• Probiotyki: Dobrze dobrane probiotyki mogą pomóc w dolegliwościach. Najważniejsze by wybrać takie szczepy, które hamują rozrost nieprawidłowej mikrobioty. Dobrym rozwiązaniem jest wykonanie analizy kału połączonej z doborem suplementacji probiotycznej, która jest antagonistyczna (czyli hamująca) wobec problematycznych patogenów.
• Dieta: Leczenie SIBO obejmuje także zmiany w diecie, takie jak ograniczenie spożycia węglowodanów fermentujących. Ważne jest też wprowadzenie antyoksydantów i żywności bogatej w prebiotyki, które odżywią prawidłową florę bakteryjną, której rolą jest chronienie nas przed przerostem patogenów.
• Leczenie objawowe: W zależności od objawów, stosuje się leczenie objawowe, takie jak leki przeciwwzdęciowe czy środki przeciwbólowe.
• Suplementacja: W przypadku stwierdzenia niedoborów pokarmowych.
• Leczenie choroby podstawowej: Ponadto, leczenie SIBO powinno koncentrować się na identyfikacji przyczyny zaburzeń. Jeśli SIBO wynika z towarzyszącej jednostki chorobowej, konieczne jest leczenie choroby podstawowej.

U osób z SIBO warto rozważyć przejście na dietę FODMAP, czyli dietę z ograniczeniem fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Dieta low FODMAP często pomaga łagodzić objawy zespołu jelita drażliwego, który często współistnieje z nadmiernym wzrostem bakterii w jelitach, stąd też założenie, że omawiana dieta może także pomóc w łagodzeniu objawów SIBO. Trzeba to robić pod okiem specjalisty, nie przedłużać fazy eliminacji i prowadzić dzienniczek w fazie reintrodukcji pokarmów.

Niedobór niezbędnych substancji odżywczych stanowi powszechny problem u osób, u których występuje SIBO. Dlatego tak istotne jest odpowiednie uzupełnienie diety i zastosowanie probiotyków w leczeniu SIBO. Probiotyki pełnią kluczową rolę w utrzymaniu zdrowej mikrobioty jelitowej, wspomagając odbudowę naturalnej flory bakteryjnej jelit. Odpowiednio dobrana suplementacja probiotykami może zredukować objawy SIBO i poprawić ogólne samopoczucie. Aby dostosować suplementację do indywidualnych potrzeb osób z SIBO, zaleca się przeprowadzenie badania kału, które pozwoli dobrać właściwe probiotyki dopasowane do naszego mikrobiomu. Istotnym aspektem dla wielu pacjentów z SIBO jest fakt, że bifidobakterie używane w suplementach Instytutu Mikrobiomiki nie kolonizują jelita cienkiego, co czyni je bezpiecznymi w przypadku SIBO. Zadbanie o mikrobiotę jelitową to dobra inwestycja na przyszłość, bo to właśnie zrównoważona mikrobiota chroni nas przed przerostem patogenów, które najczęściej wywołują SIBO.

Bibliografia:

• Eamonn M M Quigley, The Spectrum of Small Intestinal Bacterial Overgrowth (SIBO), Curr Gastroenterol Rep. 2019 Jan 15;21(1):3. doi: 10.1007/s11894-019-0671-z.
• Natalia Sroka i inni, Show Me What You Have Inside-The Complex Interplay between SIBO and Multiple Medical Conditions-A Systematic Review, Nutrients. 2022 Dec 24;15(1):90. doi: 10.3390/nu15010090.
• Satish S C Rao, Jigar Bhagatwala, Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Clinical Features and Therapeutic Management, Clin Transl Gastroenterol. 2019 Oct;10(10):e00078. doi: 10.14309/ctg.0000000000000078.
• Justyna Paulina Wielgosz-Grochowska i inni, Efficacy of an Irritable Bowel Syndrome Diet in the Treatment of Small Intestinal Bacterial Overgrowth: A Narrative Review, Nutrients. 2022 Aug 17;14(16):3382. doi: 10.3390/nu14163382.
• Abimbola Adike, John K DiBaise, Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Nutritional Implications, Diagnosis, and Management, Gastroenterol Clin North Am. 2018 Mar;47(1):193-208. doi: 10.1016/j.gtc.2017.09.008. Epub 2017 Dec 7.