Nietolerancja histaminy. Objawy, przyczyny, leczenie

Nietolerancja histaminy (HIT – od angielskich słów histamine intolerance) to nieprawidłowa reakcja na pokarm zawierający histaminę. Reakcja ta spowodowana jest zachwianiem równowagi między ilością histaminy z pożywienia a możliwościami przewodu pokarmowego do jej rozkładania. Swój udział ma w niej także mikrobiota jelitowa.

Histamina i nietolerancja histaminy

W przeciwieństwie do klasycznej alergii pokarmowej w powstawaniu nietolerancji histaminy, która jest klasyfikowana jako nietolerancja pokarmowa (inaczej niepożądana reakcja na pokarm) nie bierze udziału układ immunologiczny. Jednak nietolerancja pokarmowa dość często z alergią bywa mylona. Dlaczego? By w pełni to zrozumieć warto wiedzieć, czym jest sama histamina.

Histamina ma dwa główne źródła – może powstawać wewnętrznie, w organizmie człowieka, ale może też być dostarczana wraz z pokarmem. Trzecim znaczącym źródłem histaminy jest mikrobiota jelita grubego. Niektóre bakterie jelitowe mają zdolność wytwarzania histaminy, inne potrafią ją rozkładać.

O histaminie mówi się, że wykazuje plejotropowe działanie, co oznacza, że wpływa na funkcje fizjologiczne wielu, różnych tkanek i komórek. Wiemy, że histamina:

• bierze udział w powstawaniu reakcji zapalnej,
• rozszerza naczynia krwionośne,
• odpowiada za przekrwienie i skurcz oskrzeli,
• przyspiesza akcję serca,
• wywołuje świąd skóry.

To właśnie histamina wydzielana jest przez komórki tuczne (rodzaj komórek układu odpornościowego) podczas klasycznej reakcji alergicznej. Histamina sprawia, że trudno Ci wtedy oddychać, łzawią Ci oczy, masz wysypkę.

Jednak nietolerancja histaminy nie ma nic wspólnego z klasyczną alergią, choć nadmiar histaminy dostarczany z żywnością może wywołać dokładnie takie same objawy. Objawy, które „udają” alergię, ale tak naprawdę nią nie są.

Nietolerancja histaminy rozwija się wtedy, gdy w przewodzie pokarmowym, w śluzówce jelita cienkiego wydziela się za mało DAO (skrót od diaminoksydaza), enzymu rozkładającego histaminę dostarczaną z żywnością. Mówi się wtedy o zmniejszonej aktywności DAO, co prowadzi do zwiększenia wchłaniania histaminy z przewodu pokarmowego, wzrostu jej stężenia w surowicy krwi i wystąpienia nieprzyjemnych objawów. Nietolerancji histaminy często towarzyszy dysbioza, czyli zachwianie równowagi mikrobioty jelitowej.

Różnica między HIT a zatruciem histaminą

Histaminą można się również zatruć. Dzieje się tak po spożyciu żywności, która w wyniku długiego lub nieprawidłowego przechowywania zawiera bardzo duże ilości histaminy. Do tego typu zatruć najczęściej dochodzi po spożyciu ryb i owoców morza. Objawy zatrucia histaminą są podobne do objawów nietolerancji histaminy, ale ich nasilenie jest znacząco większe. A jakie są najważniejsze objawy nietolerancji histaminy?

Objawy nietolerancji histaminy

Histamina „porozumiewa się” z komórkami łącząc się ze specjalnym receptorem, który występuje na ich powierzchni. Receptory histaminowe występują powszechnie w całym organizmie człowieka, w różnych tkankach i typach komórek. Dlatego objawy nietolerancji histaminy są zróżnicowane i niespecyficzne, przez co łatwo je pomylić z innymi schorzeniami. Dodatkowej trudności przysparza fakt, że nawet u jednej osoby, w zależności od dnia i okoliczności, zespół objawów związany z nietolerancją histaminy może być różny. Paradoksalnie, jeśli w sposób powtarzalny, po spożyciu określonych produktów doświadczasz „dziwnych”, zróżnicowanych i (mogłoby się wydawać) losowych objawów, to może być to HIT.

Poza tym należy podkreślić, że część objawów nietolerancji histaminy wynika z samego procesu nietolerancji, a część z towarzyszącej dysbiozy jelitowej.

Do typowych objawów nietolerancji histaminy zalicza się:

• rumień w okolicach twarzy,
• pokrzywkową wysypkę na całym ciele,
• świąd skóry i oczu,
• biegunkę (ale czasem także zaparcia),
• bóle brzucha i mdłości,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• bolące (czasem swędzące) gardło,
• przyspieszone bicie serca,
• niskie ciśnienie krwi (w późniejszym czasie może wystąpić nadciśnienie jako reakcja obronna ciała na niskie ciśnienie krwi),
• kichanie i wodnisty katar,
• trudności w oddychaniu,
• bóle głowy, często o charakterze migrenowym,
• zawroty głowy,
• trudności w koncentracji,
• uczucie niepokoju,
• odczucie zimna lub gorąca,
• zmniejszony apetyt.

U kobiet dodatkowo obserwuje się bolesne miesiączkowanie wynikające z silniejszych skurczów menstruacyjnych. W fazie przedmiesiączkowej zwiększa się także nasilenie objawów wynikających z nietolerancji histaminy. Co ciekawe, ciąża przynosi ogromną ulgę kobietom doświadczającym HIT. Łożysko produkuje bowiem bardzo duże ilości DAO – enzymu rozkładającego histaminę, chroniąc w ten sposób macicę przed skurczami, które mogłyby doprowadzić do porodu przedwczesnego.

Przyczyny nietolerancji histaminy

Bezpośrednią przyczyną nietolerancji histaminy jest zmniejszenie aktywności DAO, enzymu wydzielanego w śluzówce jelita cienkiego, który rozkłada histaminę. Jednak już same przyczyny zmniejszonej aktywności DAO mogą być zróżnicowane. Są wśród nich czynniki:

• genetyczne,
• (Zmniejszona aktywność DAO jest cechą genetyczną.)
• farmakologiczne,
• (Ogromna grupa leków wpływa na aktywność DAO. Wśród nich są popularne leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), niektóre leki przeciwdepresyjne, diuretyki czy leki stosowane w infekcjach górnych dróg oddechowych. Jeśli masz HIT to pamiętaj, by przedyskutować ze swoim lekarzem wpływ stosowanych leków na nietolerancję histaminy. Aktywność DAO znacząco obniża także alkohol.)
• związane z innymi schorzeniami,
• (Nietolerancja histaminy może pojawić się wtórnie, jako konsekwencja innej choroby np. choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, zespołu jelita drażliwego (IBS) czy nawet po infekcji rotawirusowej. U takich osób, przy zastosowaniu odpowiedniego leczenia schorzenia bazowego i diety niskohistaminowej zazwyczaj udaje się ograniczyć objawy związane z HIT.)
• związane z dysbiozą mikrobioty jelitowej,
• (Wiemy, że mikrobiota osób z nietolerancją histaminy jest niekorzystnie zmieniona pod kątem występowania konkretnych gatunków i szczepów bakterii w jelicie grubym. Stan ten nazywamy dysbiozą jelitową. Jednak nie jest do końca jasne, czy dysbioza pojawia się jako konsekwencja nietolerancji histaminy czy też jest jej przyczyną. W tym przypadku pomóc może spersonalizowany plan probiotyczny, który przywróci równowagę jelitową.)
• związane z niedoborami pokarmowymi.
• (Aktywność enzymu DAO zależy także od substancji dostarczanych z żywności, które są niezbędne, by enzym efektywnie rozkładał histaminę – to tzw. kofaktory. Do kofaktorów DAO należą miedź, witamina C i witamina B₆. Niedożywienie i niedobory tych składników wpływają na wystąpienie objawów HIT.)

Mikrobiota a HIT

Gdy porównano mikrobiotę osób z HIT z mikrobiotą osób zdrowych zaobserwowano różnice w składzie i różnorodności bakterii. Przy nietolerancji histaminy w jelicie grubym zmniejsza się udział rodziny Bifidobacteriaceae, do której należy przynoszący wiele korzyści zdrowotnych rodzaj Bifidobacterium. Zwiększa się także liczebność rodzaju Proteobacteria, który konkuruje z Bifidobacterium, co sprzyja zachwianiu równowagi jelitowej, czyli dysbiozie. Dysbioza nasila zaś stan zapalny w jelitach, co dodatkowo pogłębia objawy nietolerancji histaminy.

Warto tu podkreślić, że niektóre szczepy bakterii jelitowych mogą wytwarzać histaminę, inne zaś ją rozkładają. Nawet w ramach tego samego gatunku jeden szczep może wpływać na HIT, inny nie. Te właściwości bakterii warto wykorzystać modulując mikrobiotę tak, by ograniczyć wydzielanie histaminy i wzmocnić jej usuwanie. Dzięki temu można zmniejszyć nasilenie objawów nietolerancji histaminy.

Nawet niektóre szczepy uważane za probiotyczne np. Lactobacillus saerimneri 30a, Lactobacillus casei TISTR 389, Lactobacillus bulgaricus TISTR 895 wytwarzają histaminę. Do znanych szczepów rozkładających histaminę należy np. Lactiplantibacillus plantarum D-103. Szczepem polecanym osobom z HIT jest także Lactobacillus paracasei  CASEI 431. Z badań wynika także, że przyjmowanie bakterii z rodzaju Bifidobacterium poprawia stan jelit w HIT. Jeśli chcesz przyjmować probiotyki, by wzmocnić barierę jelitową i doprowadzić do eubiozy – równowagi mikrobiotycznej, musisz bardzo ostrożnie dobierać plan probiotyczny.

Najlepiej, jeśli taki plan probiotyczny powstaje na bazie badania kału. Dzięki dokładnemu wywiadowi i badaniu kału w Instytucie Mikrobiomiki wiemy, jakich probiotyków potrzebujesz. Na bazie tych informacji przygotowujemy dla Ciebie indywidualny plan probiotyczny, który moduluje mikrobiotę i wspiera Twój organizm w łagodzeniu objawów nietolerancji histaminy.

Bibliografia:

• Lucas Kettner et al., Recent advances in the application of microbial diamine oxidases and other histamine-oxidizing enzymes, World J Microbiol Biotechnol. 2022 Oct 8;38(12):232. doi: 10.1007/s11274-022-03421-2.
• M Schink et al., Microbial patterns in patients with histamine intolerance, J Physiol Pharmacol. 2018 Aug;69(4). doi: 10.26402/jpp.2018.4.09. Epub 2018 Dec 9.
• Martin Hrubisko et al., Histamine Intolerance-The More We Know the Less We Know. A Review, Nutrients. 2021 Jun 29;13(7):2228. doi: 10.3390/nu13072228.
• Sylwia Smolinska et al., Histamine: A Mediator of Intestinal Disorders-A Review, Metabolites. 2022 Sep 23;12(10):895. doi: 10.3390/metabo12100895.
• Ying Zhao et al., Histamine Intolerance-A Kind of Pseudoallergic Reaction, Biomolecules. 2022 Mar 15;12(3):454. doi: 10.3390/biom12030454.