Dieta w SIBO – jakie produkty wolno, a jakich nie powinien jeść chory

SIBO, czyli rozrost bakteryjny jelita cienkiego (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth), to schorzenie, które dotyka coraz większą liczbę osób na świecie. Pacjenci z SIBO doświadczają nieprzyjemnych objawów związanych z nadmiernym wzrostem bakterii w jelicie cienkim. Warto zaznaczyć, że dieta przy SIBO stanowi elementarny środek w zarządzaniu chorobą, a odpowiednio skomponowany jadłospis może okazać się kluczowy w przebiegu leczenia SIBO. Należy zrozumieć, jakie produkty są bezpieczne, a które mogą nasilić dolegliwości. W tym artykule przyjrzymy się zalecanym i odradzanym składnikom diety osób cierpiących na SIBO, czyli co jeść, a czego unikać w zespole przerostu bakteryjnego.

Czym jest SIBO?

SIBO powoduje niekontrolowane namnażanie się bakterii w jelicie cienkim, czyli w miejscu, gdzie ich ilość powinna być ograniczona. To może prowadzić do licznych dolegliwości zdrowotnych. Innymi słowy, SIBO to zaburzenie, w którym bakterie zasiedlają błonę śluzową jelita cienkiego. Może być to wynikiem przyjmowania leków IPP (inhibitory pompy protonowej czyli zmniejszające kwasowość soku żołądkowego, a tym samym zwiększające pH), spowolnionego pasażu jelitowego (treść pokarmowa za długo przebywa w jelicie cienkim i tworzy warunki do skolonizowania jelita cienkiego przez bakterie czy grzyby), lub innych czynników, ponieważ etiologia choroby nadal jest nie do końca poznana. Warto podkreślić, że osoby chorujące na SIBO często borykają się z trudnością diagnostyczną. Mało charakterystyczne objawy, takie jak wzdęcia, bóle brzucha, biegunka, problemy z trawieniem czy ogólny dyskomfort, zmuszają do przeprowadzenia wielu badań, zanim lekarzom uda się potwierdzić SIBO. Dodatkową trudnością są przeszkody diagnostyczne. Jako, że jelito cienkie leży niejako pośrodku przewodu pokarmowego, trudno jest zbadać tamtejszą mikrobiotę. Obecne metody badawcze często dają wyniki fałszywie dodatnie lub fałszywie ujemne.

Jaka dieta w SIBO?

W przypadku SIBO, leczenie często obejmuje zarówno antybiotykoterapię, jak i modyfikację diety. W zespole SIBO dieta pełni kluczową rolę w zarządzaniu chorobą. Pacjenci z SIBO muszą zwracać szczególną uwagę na to, co jedzą, aby zminimalizować ryzyko nasilenia objawów związanych z rozrostem flory bakteryjnej jelita cienkiego. Wysoka zawartość FODMAP (fermentujące oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole) w produktach spożywczych często wiąże się z nasileniem objawów SIBO, dlatego eliminacja tych składników z diety i dieta low FODMAP staje się kluczowym elementem leczenia. Osoby cierpiące na SIBO powinny unikać produktów, które mogą zaostrzyć także objawy zespołu jelita drażliwego (IBS). IBS to często towarzyszące schorzenie, które może nasilać problemy pokarmowe. Poniżej przedstawimy listę produktów, które warto jeść, a czego unikać podczas diety w SIBO.

W przypadku przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego, dieta low FODMAP staje się kluczowym narzędziem w kontrolowaniu objawów. Dieta low FODMAP została stworzona przez naukowców z Monash University w Australii z myślą o osobach z problemami związanymi z przewodem pokarmowym, w tym również z zespołem SIBO. Dieta ta charakteryzuje się niską podażą wyżej wspomnianych FODMAP i ma na celu osiągnięcie zasad zdrowego odżywiania, uwzględniając również odpowiednią ilość błonnika w pokarmach. Dieta elementarna, eliminująca produkty łatwo fermentujące, pomaga w złagodzeniu dolegliwości, które są związane z SIBO. Dieta FODMAP to plan żywieniowy, który przebiega etapami i zwykle składa się z trzech faz: eliminacji, reintrodukcji i utrzymania. W pierwszej fazie całkowicie eliminuje się produkty bogate w FODMAP przez określony czas, zazwyczaj od 2 do 8 tygodni. Problematyczne mogą być jednak nie tylko produkty wysokofodmapowe, lecz także produkty średnio fermentujące. Dozwolone produkty z pierwszej fazy diety SIBO obejmują natomiast produkty niskowęglowodanowe i łatwo trawione.

Założenia diety rekomendowanej w SIBO opierają się na ograniczeniu spożycia węglowodanów, które stanowią źródło pożywienia dla bakterii który wzrost był niekontrolowany. Dieta GAPS (Gut and Psychology Syndrome) oraz dieta SCD (Specific Carbohydrate Diet) to inne dwa popularne podejścia dietetyczne, które zdobywają uznanie w jako dodatek w leczeniu SIBO. Oba plany żywieniowe zakładają eliminację niektórych grup pokarmowych, co ma na celu przywrócenie równowagi bakteryjnej w jelitach. Dieta GAPS polega na wyeliminowaniu wszelkich przetworzonych węglowodanów, takich jak cukry i skrobia, zamiast tego skupiając się na spożywaniu żywności fermentowanej (np. kiszonej kapusty, fermentowanych produktów mlecznych). SCD, czyli inaczej dieta specyficznych węglowodanów, to dieta eliminacyjna, która polega na wykluczeniu z jadłospisu wszelkich złożonych węglowodanów, takich jak laktoza, sacharoza i skrobia; dozwolone są w niej zaś monosacharydy.

Jadłospis przy SIBO – co należy jeść?

Kiedy zastanawiamy się, jaka dieta w przeroście bakteryjnym jest najbardziej odpowiednia, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem. Zazwyczaj odpowiednio skomponowana dieta SIBO obejmuje produkty niskie w FODMAP, takie jak ryby, mięso, jajka, owoce o niskiej zawartości cukru, warzywa o niskiej zawartości skrobi oraz produkty mleczne bez laktozy.

Przykłady produktów zalecanych:

• Biały ryż: Biały ryż jest łatwostrawny i nie zawiera błonnika, co sprawia, że jest bardziej przyjazny dla osób z SIBO. To doskonała alternatywa dla pełnoziarnistych produktów zbożowych.
• Chude mięso: Drób, indyk czy chuda wołowina to świetne źródła białka, bez dodatku tłuszczu, który może utrudniać trawienie.
• Niskotłuszczowe produkty mleczne: Wybieraj niskotłuszczowe warianty jogurtów, serów czy mleka. Unikaj natomiast produktów wysokotłuszczowych, które mogą przyspieszać rozwój bakterii w jelitach.
• Warzywa niskobłonnikowe: Gotowane warzywa, takie jak ziemniaki czy marchew, są łatwiejsze do trawienia. Unikaj surowych warzyw, które mogą zwiększać fermentację. Sałata, chociaż bogata w błonnik, zazwyczaj jest dobrze tolerowana przez osoby z SIBO. Jest to jedno z nielicznych warzyw, które można spożywać w większych ilościach, bez obaw o nasilenie objawów.
• Herbaty ziołowe: Ziołowe herbaty, takie jak mięta czy rumianek, mogą pomóc w łagodzeniu objawów. Ogranicz natomiast spożycie herbat zawierających kofeinę (teinę), która może drażnić jelita.
• Oleje nierafinowane: Oleje tłoczone na zimno, takie jak oliwa z oliwek czy olej lniany, mogą być spożywane w umiarkowanych ilościach.

Produkty bez laktozy – sprzymierzeńcy w leczeniu SIBO

W przypadku pacjentów cierpiących na SIBO, produkty mleczne bez laktozy powinny stać się ważnym elementem jadłospisu. Laktoza, będąca jednym z FODMAP, może nasilać objawy SIBO, dlatego warto sięgnąć po alternatywy dostępne na rynku, które pozwalają na spożywanie nabiału bez obaw o pogorszenie stanu zdrowia.

Czego nie jeść przy SIBO?

W przypadku rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego ważna jest dieta eliminacyjna, a zatem aby unikać produktów spożywczych, które sprzyjają rozwojowi bakterii. Produkty o wysokiej zawartości FODMAP, takie jak, przykładowo, cebula, czosnek, czy soczewica, powinny być eliminowane z diety pacjentów cierpiących na SIBO. To jednak tylko część wytycznych dotyczących tego, co należy wykluczyć z codziennego menu.

Przykłady produktów odradzanych:

• Pełnoziarniste produkty zbożowe: Produkty pełnoziarniste, bogate w błonnik, mogą nasilać objawy SIBO. Odstaw na czas leczenia produkty zawierające pełne ziarna.
• Wysokotłuszczowe produkty mleczne: Tłuste sery, mleko pełnotłuste czy śmietana mogą przyczynić się do nasilenia dolegliwości. Wybieraj niskotłuszczowe warianty.
• Warzywa wysokobłonnikowe: Brokuły, kapusta czy brukselka są bogate w błonnik, który może prowokować wzrost bakterii. Ogranicz spożycie surowych warzyw oraz roślin strączkowych.
• Cukry i słodziki sztuczne: Cukry proste, ale także sztuczne słodziki, mogą stanowić pożywkę dla bakterii. Unikaj produktów słodzonych, zwłaszcza tych zawierających fruktozę czy sorbitol.
• Alkohol: Alkohol może drażnić śluzówkę jelit, dlatego warto ograniczyć jego spożycie lub wyeliminować go całkowicie.
• Kawa: Kofeina zawarta w kawie może działać drażniąco na jelita. Zastanów się nad ograniczeniem lub zastąpieniem kawy herbatami ziołowymi.

Osoby z SIBO powinny jednak pamiętać, że dieta eliminacyjna nie może trwać zbyt długo. Wydłużanie pierwszej fazy – czyli fazy eliminacyjnej, ponad 6 tygodni, jest częstym błędem, osób, które wprowadzają dietę low FODMAP. Reintrodukcja pokarmów jest niezwykle istotna i powinna odbywać się pod Twoją kontrolą. Załóż dzienniczek, notuj swoje posiłki i sprawdzaj jak reagujesz na wprowadzane na nowo produkty.

SIBO a mikrobiom jelitowy

Niedobór składników odżywczych to częsty problem u osób z SIBO, dlatego warto zadbać o odpowiednią suplementację. Probiotyki odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowego mikrobiomu jelitowego, pomagając w odbudowie flory bakteryjnej jelit. Wprowadzenie suplementacji probiotykami może przyczynić się do zmniejszenia objawów SIBO i poprawy ogólnego stanu zdrowia. W celu dobrania właściwej suplementacji w kierunku SIBO, zalecamy wykonanie badania kału, na podstawie którego zostanie dobrany odpowiedni zestaw probiotyków. Co może być istotne dla wielu pacjentów z SIBO, bifidobakterie, które używane są w planach probiotycznych Instytutu Mikrobiomiki, nie zasiedlają jelita cienkiego, dzięki czemu są całkowicie bezpiecznie przy rozroście bakteryjnym.

Podsumowując, dieta odgrywa istotną rolę w leczeniu SIBO. Eliminacja produktów łatwo fermentujących, skomponowanie diety low-FODMAP oraz uwzględnienie produktów mlecznych bez laktozy to istotne kroki w kierunku kontrolowania choroby. Ważne jest dostosowanie diety do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz monitorowanie reakcji organizmu na spożywane produkty. Osoby cierpiące na zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego powinny skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem specjalizującym się w chorobach jelitowych, aby stworzyć spersonalizowany plan żywieniowy, który pomoże im w codziennym funkcjonowaniu bez nieprzyjemnych objawów związanych z rozrostem bakterii w jelicie cienkim. Dlatego też dieta w SIBO to niezwykle istotny element całego procesu leczenia. Pamiętajmy, że skuteczne zarządzanie SIBO to kompleksowe podejście, które obejmuje zarówno farmakoterapię, suplementy jak i zdrową, dostosowaną do potrzeb dietę.

Bibliografia:

• Justyna Paulina Wielgosz-Grochowska i inni, Efficacy of an Irritable Bowel Syndrome Diet in the Treatment of Small Intestinal Bacterial Overgrowth: A Narrative Review, Nutrients. 2022 Aug 17;14(16):3382. doi: 10.3390/nu14163382.
• Claudineia Souza i inni, Diet and intestinal bacterial overgrowth: Is there evidence?, World J Clin Cases. 2022 May 26;10(15):4713-4716. doi: 10.12998/wjcc.v10.i15.4713.
• Hammad Zafar i inni, Small intestinal bacterial overgrowth: current update, Curr Opin Gastroenterol. 2023 Nov 1;39(6):522-528. doi: 10.1097/MOG.0000000000000971. Epub 2023 Sep 18.
• Abimbola Adike, John K DiBaise, Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Nutritional Implications, Diagnosis, and Management, Gastroenterol Clin North Am. 2018 Mar;47(1):193-208. doi: 10.1016/j.gtc.2017.09.008. Epub 2017 Dec 7.
• Martyna Więcek i inni, Low-FODMAP Diet for the Management of Irritable Bowel Syndrome in Remission of IBD, Nutrients. 2022 Oct 29;14(21):4562. doi: 10.3390/nu14214562.