Staphylococcus aureus – gronkowiec złocisty

Choć łacińska nazwa tego patogenu może nie być szeroko znana, to jego polskie tłumaczenie – gronkowiec złocisty – budzi niepokój u wielu pacjentów, szczególnie tych przebywających chwilowo lub przewlekle w placówkach ochrony zdrowia. Szacuje się, że bezobjawowymi nosicielami tej powszechnie występującej w naturze bakterii jest pomiędzy 10 a 20 % społeczeństwa, natomiast aż niemal 90 % z nas było lub będzie tak zwanym nosicielem przejściowym (okresowym). Należy podkreślić, że gronkowce, w tym gronkowiec złocisty, są naturalnym elementem zarówno mikrobiomu skóry, jak i układu pokarmowego. Z drugiej jednak strony może on być przyczyną różnych chorób, w tym dysfunkcji układu moczowo-płciowego, oddechowego, pokarmowego, nerwowego oraz skóry. Wiele zaburzeń wywołanych przez gronkowca złocistego, takich jak zapalenie mieszków włosowych, liszajec, czy czyraki, ma charakter samoograniczający i często wystarcza stosunkowo prosta interwencja lekarska, obejmująca zastosowanie maści lub kremu z antybiotykiem. Czasami jednak zakażenie może posuwać się dalej, atakując inne narządy, takie jak serce, kości bądź płuca. W szczególnie trudnych przypadkach może dojść również do sepsy, która stanowi potencjalne zagrożenie życia. Wyjątkowo alarmujące może być ewentualne zakażenie oporną na metycylinę wersją gronkowca złocistego, nazywaną w skrócie MRSA (ang. methicyllin-resistant Staphylococcus aureus). Pomimo że przebieg choroby nie różni się istotnie zarówno w przypadku szczepu wrażliwego, jak i opornego, to sama terapia MRSA jest zdecydowanie trudniejsza i wymaga zastosowania innych, specjalnie dobranych, leków.

Dla większości społeczeństwa gronkowiec złocisty nie stanowi na co dzień istotnego zagrożenia, jednak niektórzy z nas są bardziej narażeni na negatywne skutki zakażenia. Są to przede wszystkim osoby z osłabionym organizmem. Może to wynikać tak z przyczyn zupełnie naturalnych (bardzo młody lub zaawansowany wiek), jak i związanych z interwencją medyczną (zabiegi, operacje), a także z niezdrowym tryb życia (nieprawidłowe odżywianie, alkohol w wysokich dawkach, czy narkotyki). Analizy danych epidemiologicznych wskazują, że w przypadku zakażeń pozaszpitalnych, najczęstszymi przyczynami szerzenia się gronkowca złocistego są kontakty skórne z nosicielami oraz z zanieczyszczonymi przedmiotami, takimi jak środki higieny osobistej, zabawki, czy sprzęt sportowy. Istnieje także możliwość zakażenia drogą kropelkową poprzez kontakt z wydzielinami z nosa lub płuc nosiciela. Choć, jak już wspomniano, zakażenie gronkowcem najczęściej dotyka osoby z obniżoną odpornością, to jednocześnie obserwuje się wzrost przypadków MRSA u zdrowych sportowców, wynikający w dużej mierze z niewystarczająco restrykcyjnego podejścia do kwestii związanych z higieną oraz dużego narażenia na bliski kontakt z wieloma ludźmi.  

Jednocześnie znaczenie bakterii S. aureus dla mikrobioty jelita wciąż nie jest dogłębnie poznane. Choć z pewnością nie jest bakterią pożądaną dla układu trawiennego, to w ograniczonej liczbie nie powinien stanowić dla zdrowego organizmu istotnego wyzwania. Pojawiają się jednakże coraz liczniejsze doniesienia o możliwej migracji gronkowca złocistego z jelit do innych obszarów ciała człowieka. W przypadku przerostu bakterii S. aureus może wystąpić gronkowcowe zatrucie pokarmowe. Powiązane jest ono z egzotoksynami gronkowcowymi, które mają ogromny wpływ na układ trawienny. Mogą być one toksyczne wobec komórek przewodu pokarmowego, prowadząc do zapalenia żołądka i jelit, a także silnych wymiotów. Na szczęście najnowsze doniesienia wskazują, że zmiany w mikrobiomie jelitowym spowodowane przez dysbiozę związaną z kolonizacją przewodu pokarmowego przez S. aureus można odwrócić i zapobiec ich negatywnym skutkom poprzez stosowanie odpowiednio dobranych probiotyków. Na przykład preparaty zawierające Bacillus subtilis są w stanie znacząco ograniczyć przerost gronkowca.