Campylobacter jejuni (kampylobakterioza). Objawy, przyczyny, leczenie

Campylobacter jejuni to członek rodziny Campylobacteraceae, do której należą bakterie uznawane za komensalne z człowiekiem i zwierzętami. Jednocześnie bakterie tego rodzaju są jedną z najczęstszych przyczyn biegunek bakteryjnych w krajach uprzemysłowionych.

Bakterie Campylobacter jejuni – charakterystyka

Campylobacter są to bakterie Gram-ujemne, powszechnie uznawane za jedne z najczęstszych przyczyn biegunek infekcyjnych. Przypadki kampylobakteriozy liczy się w setkach milionów osób na całym świecie. Najczęściej spotykanymi rodzajami bakterii Campylobacter są Campylobacter jejuni i Campylobacter coli. Bakterie Campylobacter występują w przewodzie pokarmowym wielu różnych gatunków zwierząt, szczególnie zwierząt rzeźnych. Inne bakterie z rodzaju Campylobacter to ponadto: Campylobacter curvus, Campylobacter faecalis, Campylobacter fetus, Campylobacter gracilis, Campylobacter hominis, Campylobacter lari.

Członkowie tej rodziny bakterii są zdolni do ruchu i poruszają się w charakterystyczny spiralny sposób, wykorzystując wić. Nie fermentują ani nie utleniają węglowodanów. Odżywiają się natomiast aminokwasami oraz półproduktami cyklu kwasu trzykarboksylowego.

Bakterie Campylobacter jejuni potrzebują do życia obniżonego poziomu tlenu 3–15% oraz 2–10% CO₂. Każdy gatunek Campylobacter ma preferowany rezerwuar. W przypadku C. jejuni jest to drób. Gatunek ten wyewoluował w sposób pozwalający na zasiedlanie jelit drobiu, w których panuje stosunkowo wysoka temperatura 42^oC. Genom C. jejuni został zsekwencjonowany w 2000 r. Okazało się, że jest bardzo krótki, co odzwierciedla dość specyficzne warunki, w których ten gatunek potrafi funkcjonować.

Jak można zarazić się Campylobacter?

A zatem w jaki sposób dochodzi do zakażenia pałeczkami Campylobacter? Do kampylobakteriozy dochodzi najczęściej poprzez spożycie produktów żywnościowych pochodzenia zwierzęcego – szczególnie niedogotowanego mięsa drobiowego (znaczna większość przypadków zakażeń przewodu pokarmowego spowodowanych przez Campylobacter to właśnie efekt spożycia skażonego mięsa), rzadziej również poprzez spożycie skażonej wody bądź niepasteryzowanego mleka.

Z racji, że dzieci, które nie wykazują objawów choroby, mogą przenosić bakterie Campylobacter, stwarza to świetne warunki do rozprzestrzeniania się zakażeń w placówkach przedszkolnych i żłobkach. Dlatego też kampylobakterioza jest częściej spotykana u najmłodszych. Wcześniejsze przebycie choroby zapewnia częściową odporność przed bakterią i chroni przed ponownym zakażeniem Campylobacter na późniejszym etapie życia. Stąd też przebieg choroby wśród osób dorosłych zazwyczaj jest łagodny albo wręcz bezobjawowy.

Campylobacter jejuni – objawy zakażenia

Pałeczka Campylobacter jejuni może prowadzić do ostrego zapalenia jelit i żołądka. Poniżej znajdują się najczęstsze objawy kampylobakteriozy:

• biegunka (pałeczki Campylobacter często prowadzą do tzw. biegunki podróżnych i luźnych stolców),
• bóle brzucha (u dzieci objawy mogą mylnie sugerować zapalenie wyrostka robaczkowego),
• bóle głowy,
• bóle mięśni,
• nudności,
• wymioty,
• wysoka temperatura ciała.

Wymienione wyżej objawy najczęściej ustępują samoistnie, co trwa zazwyczaj kilka dni.

Campylobacter jejuni – diagnostyka

Rozpoznanie infekcji wywołanej Campylobacter wymaga specjalistycznych testów diagnostycznych. Diagnostyka bakteriologiczna polega na badaniach mikroskopowych i ma na celu wyizolowanie bakterii w warunkach laboratoryjnych. Kluczowym kryterium jest wyhodowanie mikroorganizmu z pobranych próbek klinicznych, co wymaga specjalnych warunków – wspomnianę hodowlę prowadzi się w warunakch mikroaerofilnych w okresie 1-5 dni.

Inną metodą diagnostyczną Campylobacter są testy serologiczne z kału bądź krwi. Testy mające na celu wykrycie obecności antygenów w kale wykorzystuje się w przypadku zakażeń przewodu pokarmowego. Natomiast w przypadku reaktywnego zapalenia stawów bądź powikłań natury nerologicznej stosuje się testy z krwi.

Campylobacter jejuni – leczenie

Amerykanie policzyli, ze infekcje C. jejuni kosztują rocznie ich gospodarkę 1,3-6,2 mld USD. Rozbieżność w szacunkach może wynikać z faktu, iż infekcja wywołana przez ten patogen ma charakter samoograniczającej biegunki i często nie wymaga leczenia przyczynowego, a leczenie opiera się na monitorowaniu gospodarki wodno-elektrolitowej. Oznacza to, że w przypadku zapalenia żołądka i jelit najczęściej wystarczające jest jedynie leczenie objawowe. Chorują osoby w każdym wieku, przy czym najbardziej podatne na zakażenia są niemowlęta. Przechorowanie kampylobakteriozy zapewnia częściową odporność, z wiekiem więc spada odsetek zakażeń objawowych. Podobnie jak w przypadku innych gatunków bakterii, notuje się rosnącą antybiotykoodporność C. jejuni. W tym wypadku chodzi o grupę antybiotyków szerokiego spektrum o nazwie fluorochinolony.

W cięższych przypadkach – kiedy występuje wysoka gorączka, biegunka z krwią albo zakażenie uogólnione – wdraża się leczenie farmakologiczne i pojawia się konieczność stosowania antybiotyków: u dorosłych – fluorochinolonów, a u dzieci – erytromycyny. Leczenie antybiotykami trwa zazwyczaj od 1 do 3 dni tygodni. Współcześnie obserwuje się jednak narastanie odporności na antybiotyki wśród pałeczek Campylobacter. Szczególnie wysoki jest odsetek szczepów C. jejuni opornych na fluorochinolony.

Campylobacter jejuni – profilaktyka

Aby zapobiegać kampylobakteriozie, istotne jest zarówno unikanie kontaktu z zarażonymi, jak i wyeliminowanie zakażeń drogą pokarmową. Należy pilnować, aby nie doszło spożycia niedogotowanego mięsa drobiowego. Ważne jest również przestrzeganie zasad higieny podczas przygotowywania jedzenia. Konieczna jest prawidłowa obróbka termiczna, aby zniszczyć bakterie. Do zakażenia kampylobakteriozą dochodzi także przez kontakt z kałem zakażonej osoby. To kolejny powód, dla którego tak kluczowe jest pamiętanie o podstawowych zasadach higieny, przede wszystkim podczas wizyty w toalecie.

Bibliografia:

• Vandamme, P. (2000) Microbiology of Campylobacter infections: taxonomy of the family Campylobacteracea. In Campylobacter ed. Nachamkin, I. and Blaser, M.J. pp. 3–26. Washington, DC: ASM Press.
• van Vliet, A.H. and Ketley, J.M. (2001) Pathogenesis of enteric Campylobacter infection. Symp Ser Soc Appl Microbiol 30, 45S–56S.
• Pebody, R.G., Ryan, M.J. and Wall, P.G. (1997) Outbreaks of Campylobacter infection: rare events for a common pathogen. Commun Dis Rep CDR Rev 7, R33–R37.
• Szymanski, C.M., King, M., Haardt, M. and Armstrong, G.D. (1995) Campylobacter jejuni motility and invasion of Caco-2 cells. Infect Immun 63, 4295–4300.
• Snelling WJ, Matsuda M, Moore JE, Dooley JS. Campylobacter jejuni. Lett Appl Microbiol. 2005;41(4):297-302.
• Forsythe, S.J. (2000) Food poisoning microorganisms. In The Microbiology of Safe Food ed. Forsythe, S.J. pp. 87–148. Abingdon: Blackwell Science Publishers.
• Allos, B.M. (2001) Campylobacter jejuni infections: update on emerging issues and trends. Clin Infect Dis 32, 1201–1206.